Op 8 december 2016 is de Ruimtelijke Strategie Utrecht (RSU) vastgesteld door de raad. Daarmee is duurzame gezonde verstedelijking het uitgangspunt geworden voor alle (ruimtelijke) ontwikkelingen in Utrecht. In de bijbehorende investeringsstrategie is een verbinding gelegd tussen de ambities voor gezonde verstedelijking en de investeringsopgave die daarvoor nodig is. Om richting te geven aan de (financiële) keuzes bij ruimtelijke ontwikkelingen zijn in een bestedingskader criteria geformuleerd.

Op die manier is een strategie voor de langere termijn ontstaan waarin we niet alleen de ambities schetsen, maar ook aangeven welke financiële keuzes we willen maken en hoe we met onze partners willen samenwerken. Zo willen we andere partijen inspireren, mee te investeren in de gezonde verstedelijking van Utrecht.

Op dit moment wordt gewerkt aan Utrechtse principes om deze te hanteren als basis voor de groei van Utrecht. Met deze principes als leidraad, werken we in 2017 verder aan gezonde verstedelijking. Dat doen we op verschillende manieren en vanuit verschillende invalshoeken.

Bij alle ruimtelijke projecten is gezonde verstedelijking nadrukkelijk aan de orde. Zo is het een onderwerp in alle startdocumenten en bouwenveloppen die naar het bestuur gaan en is het een vast onderdeel van elk stedenbouwkundig programma van eisen.

Binnen de mogelijkheden en onmogelijkheden van een project wordt steeds geprobeerd om duurzaamheid en gezondheid in de plannen te integreren. Zo wordt gewerkt aan een signaleringskaart voor lucht en geluid die gebruikt wordt om vroegtijdig alle partijen inzicht te geven in gezondheidsaspecten, belemmeringen in beeld te brengen en om projecten aan te toetsen.

Een belangrijk onderdeel van gezonde verstedelijking zijn de mobiliteitskeuzes. Ook daar geeft de Ruimtelijke Strategie richting aan. Gezonde beweging staat centraal, dus lopen en fietsen komen eerst. Verder zetten we in op een systeemsprong om de stedelijke mobiliteit af te wikkelen en op het aanbrengen van verbindingen tussen en naar groene gebieden en ontmoetingsplekken. Hiermee willen we ruimte creëren voor de toenemende drukte in de stad.

De openbare ruimte vervult een belangrijke rol in de gezonde verstedelijking. Ontmoeting vindt (inter)nationaal plaats in de binnenstad, het stationsgebied of bijvoorbeeld het Utrecht Science Park. Maar er is ook veel aandacht voor de vanzelfsprekende ontmoeting in de directe woonomgeving, op pleintjes of in het groen. Zo is zowel in Kanaleneiland als in Overvecht de herinrichting van de openbare ruimte in combinatie met renovatie ingezet, zodat klimaatadaptatie, groen, meer ruimte voor verblijf en spelen nadrukkelijk gekoppeld zijn. Ook wordt bij plannen gekeken of de inrichting uitnodigt tot beweging voor jong en oud.

Maatschappelijke meerwaarde kent vele verschijningsvormen. Bij de pilot omgevingsvisie Vleuten-De Meern is vorm gegeven aan het thema maatschappelijke meerwaarde door in het allervroegste stadium in gesprek te gaan met bewoners, ondernemers en andere betrokkenen in de wijk. Hen is de vraag gesteld aan te geven wat voor hen thema’s zijn ‘van maatschappelijke meerwaarde’. Anders gezegd; welke thema’s en onderwerpen zijn zo belangrijk in de wijk dat u ze wilt behouden? De resultaten hebben de basis gevormd voor de omgevingsvisie. Bij de evaluatie van deze pilot wordt gekeken welke succesvolle elementen in andere omgevingsvisies kunnen worden meegenomen.

Gelijktijdig met de vaststelling van de RSU heeft de raad een motie ingediend over circulair bouwen. Met de uitvoering van deze motie werken we toe naar een situatie waarin circulair (ver)bouwen de norm is voor bouwprojecten in Utrecht. We passen dit als gemeente zelf toe en maken hierover afspraken met initiatiefnemers. Uitgangspunt is dat we gebouwen slim ontwerpen zodat ze flexibel en aanpasbaar zijn en zorgen dat onderdelen zolang mogelijk bruikbaar zijn en hoogwaardig herbruikbaar zijn.

Het Circulair Paviljoen bij Rijkskantoor de Knoop is het eerste voorbeeld in Utrecht van circulaire bouw. Ook bij tenders nemen we circulair bouwen mee in de uitvraag. Zo is bij het Healthy Urban Quarter ‘toekomstbestendig bouwen op een manier die past in een circulaire economie’ opgenomen als randvoorwaarde.

Duurzaamheid en gezondheid zijn ook in andere tenders steeds vaker doorslaggevende aspecten. Zo zijn deze thema’s bij het project Ariënsschool/Duurstedelaan voor 40% meegewogen bij de keuze van de ontwikkelaar. Bij het project Cohenlaan is duurzaamheid net zo zwaar meegewogen als het financiële aspect.

Ook in de opdrachtverstrekking bij bereikbaarheidsprojecten wordt aandacht besteed aan deze aspecten. Zo zijn bij het project Stadsboulevard West de oversteekbaarheid en vergroening nadrukkelijk uitgangspunt. En bij de inmiddels gerealiseerde Ostadelaan is de verkeersruimte aanzienlijk verminderd ten gunste van de verblijfsruimte. Ook het hergebruik van materialen is bij verkeersprojecten een belangrijk aspect.

Utrecht is goed op weg om gezonde verstedelijking te integreren in de ruimtelijke planvorming en uitvoering. Maar we willen niet suggereren dat we exact weten hoe we gezonde verstedelijking optimaal kunnen toepassen in Utrecht. Wereldwijd wordt gezocht naar visie, vormen en toepassing van gezonde verstedelijking bij gebiedsontwikkelingen.

Daarom hebben tien Utrechtse trainees een inspiratiedocument en een film gemaakt van goede voorbeelden van gezonde verstedelijking uit de hele wereld, waar méér is gedaan dat het verplichte, gevraagde of gebruikelijke. Deze voorbeelden kan Utrecht gebruiken om zich te laten inspireren.

We leren van wat elders gebeurt en van wat we zelf toepassen. Zo ervaren we wat werkt in welke situatie en op welk niveau (en op welk niveau niet). Zodoende verbetert Utrecht de methodiek van gezonde verstedelijking werkenderwijs.